Niektóre sytuacje, które stają się naszym udziałem, okazują się niezwykle trudne i wymagające. Przewyższają nasze wewnętrzne zasoby i czujemy, że dłużej nie damy rady stawiać im czoła w pojedynkę. Potrzebujemy profesjonalnego wsparcia i przewodnika, który wskaże nam kierunek pracy prowadzący do wyznaczonego celu. Warto wówczas rozważyć spotkanie z psychoterapeutą. Otrzymamy z jego strony pomoc oraz uświadomimy sobie pewne mechanizmy, dzięki czemu zaczniemy wieść bardziej świadome i satysfakcjonujące życie. Potrzebujesz wsparcia psychologicznego? Podpowiadamy, jak wybrać terapeutę/-kę!

Psychoterapia obrosła w wiele mitów – nie wierz w nie!

Nie ma nic złego w tym, że czasem prosimy o pomoc specjalistę. Nie pozwólmy sobie wmówić, że 

• z tej formy wsparcia korzystają wyłącznie osoby z poważnymi zaburzeniami. Konsultacja psychologiczna jest dla każdego, kto czuje się przytłoczony sytuacją, w jakiej się znalazł,
• psychoterapia to wyciąganie rodzinnych “brudów” i nielojalność względem krewnych. Mamy prawo porozmawiać o tym, co nas spotkało ze specjalistą, aby uporać się z trudnymi emocjami, które wpływają na nasze myśli i zachowania. Terapeuta jest zobowiązany do zachowania tajemnicy zawodowej,
• terapeuta nas negatywnie oceni, mając na uwadze zgłaszane problemy i emocje. Specjalista zachowuje neutralność, stara się lepiej nas poznać i nie wydaje osądów na podstawie przekazanych mu informacji,
• psychoterapia nie ma sensu, w końcu możemy porozmawiać z kimś z rodziny lub z przyjacielem. Choć więzi z najbliższymi są bardzo ważne, to nie mają tak uzdrawiającej mocy jak sesje ze specjalistą. Po pierwsze, nasi krewni i przyjaciele nie dysponują profesjonalnymi narzędziami psychologicznymi. Po drugie, o pewnych sprawach łatwiej opowiedzieć obcej osobie.

Do kogo adresowana jest pomoc psychologiczna?

Konsultacja psychologiczna, a być może także psychoterapia, przyda się, gdy:

• zmagasz się ze spadkiem nastroju,
• masz myśli samobójcze,
• padasz ofiarą przemocy,
• cierpisz z powodu traumy,
• borykasz się z problemami wychowawczymi,
• nie potrafisz porozumieć się z partnerem,
• w Waszej rodzinie pojawiło się uzależnienie, które kładzie się cieniem na życiu wszystkich jej członków,
• przechodzisz przez trudny okres w życiu związany z rozwodem, poronieniem, utratą pracy, poważną chorobą,
• nie umiesz podjąć ważnej życiowej decyzji – terapeuta nie powie Ci, co masz robić, ale ułatwi Ci dotarcie do Twoich rzeczywistych pragnień,
• odkładasz pewne zadania na bliżej nieokreśloną przyszłość i chcesz przestać prokrastynować,
• cierpisz na zaburzenia odżywiania,
• dopuszczasz się samookaleczeń,
• padasz ofiarą hejtu,
• nie potrafisz nawiązywać bliskich relacji z innymi ludźmi.

Profesjonalne wsparcie psychologiczne – poznaj jego różne formy

Pomoc psychologiczna przybiera charakter:

• interwencji kryzysowej,
• krótkiej konsultacji psychologicznej,
• psychoterapii,
• sesji coachingowych,
• warsztatów terapeutycznych,
• treningu asertywności,
• treningu rozwoju osobistego.

Jak wybrać terapeutę/-kę? Nurty w psychoterapii

Różne drogi prowadzą do tego samego celu i stawiają przed nami nieco inne wyzwania. Terapeuci pracują w różnych nurtach, które z kolei dzielą się na podejścia. Poszczególne szkoły psychoterapii opierają się na nieco innych założeniach i wykorzystują odmienne narzędzia. Różnią się przebiegiem sesji, ich częstotliwością, czasem trwania terapii oraz relacją pacjent-terapeuta (w niektórych nurtach klient-terapeuta). Nie każda forma wsparcia sprawdzi się przy każdym ze zgłaszanych problemów. Np. psychoterapia poznawczo-behawioralna, która z założenia jest krótkoterminowa, nie pomoże wprowadzić trwałych zmian w strukturze osobowości.

Warto pamiętać, że to, jak często odbywają się sesje, wpływa na:

• koszt terapii,
• organizację życia codziennego,
• czas, w jakim uzyskamy poprawę w zgłaszanym obszarze.

Większość z nas, zastanawiając się, jak wybrać terapeutę/-kę, ma mętlik w głowie, bo nie zna różnic pomiędzy poszczególnymi nurtami. Biorąc pod uwagę główne szkoły psychoterapii, wyróżniamy:

• terapię poznawczo-behawioralną,
• terapię psychodynamiczną,
• terapię psychoanalityczną,
• terapię systemową,
• terapię humanistyczno-egzystencjalną,
• terapię integratywną.

Terapia poznawczo-behawioralna – poznaj myśli, które kształtują Twoje zachowania

Terapia poznawczo-behawioralna została stworzona przez Aarona Becka, który zauważył, że klasyczna psychoanaliza nie przynosi poprawy u pacjentów z depresją. Dostrzegł on, że duży wpływ na nasze emocje, zachowania, reakcje fizjologiczne i relacje z innymi ludźmi wywierają myśli. To, jak postrzegamy siebie, świat i przyszłość, wpływa na jakość naszego życia i nastrój. Jeśli uważamy, że jesteśmy słabi i mało zdolni, to ogarnia nas smutek, rezygnujemy z różnych aktywności i zaczynamy izolować się od innych. Pojawiają się stany depresyjne. 

Myśli automatyczne to ta sfera, z którą mamy najlepszy kontakt. Pojawiają się jako odpowiedź na bodźce zewnętrzne (np. zachowanie szefa) i bodźce wewnętrzne (np. wspomnienie przemocy ze strony ojca). Pracując z nimi, możemy dotrzeć do przekonań kluczowych, które zostały nam zaszczepione w dzieciństwie/poprzednim związku. Jeśli zmienimy destrukcyjne założenia na bardziej realistyczne, uzyskamy poprawę we wszystkich pozostałych obszarach (emocje, zachowania, reakcje fizjologiczne i relacje z innymi). 

Np. niczego nie umiem zrobić dobrze (myśl automatyczna), wynika z przekonania kluczowego: jestem beznadziejny i bezwartościowy. Sprawia, że czujemy smutek, wstyd i obwiniamy się. Rezygnujemy z dalszych starań i poddajemy się (działanie). Zaczynamy się garbić (reakcja fizjologiczna) i odwołujemy spotkanie z przyjaciółką (relacje z ludźmi). 

Jeśli zastąpimy tę myśl inną, bardziej realistyczną, uzyskamy poprawę. Np. nie jestem najlepszy w zadaniach, które opierają się na szczegółach, posiadam natomiast ogromne zasoby kreatywności. Odczuwamy radość i nadzieję ze swojej pomysłowości (emocje). Zastanawiamy się, jak możemy zmienić swoje życie zawodowe, aby lepiej rozwijać swój potencjał, a jednocześnie unikać pracy ze szczegółami (działanie). Wyprostowujemy sylwetkę (reakcja fizjologiczna) i idziemy na spotkanie z przyjaciółką (relacje z ludźmi).

Terapia poznawczo-behawioralna, znana także jako terapia CBT, opiera się na założeniu, że pacjent jest specjalistą od swoich emocji, a terapeuta od narzędzi psychologicznych. Specjalista dzieli się z klientem swoją wiedzą. Psychoedukacja pomaga mu lepiej zrozumieć siebie i swoje zachowania. Jednocześnie zadaje pacjentowi zadania domowe, które wspierają pracę nad sobą. Celem terapii poznawczo-behawioralnej jest przeprogramowanie poznawcze w wybranym obszarze.

Terapia CBT ma ustrukturyzowany charakter i koncentruje się na działaniu “tu i teraz” w konkretnym obszarze. Na początku spotkań ustalany jest mierzalny i realistyczny cel, do którego zmierzamy przy wsparciu specjalisty. 

Reasumując:

• terapia poznawczo-behawioralna jest krótkoterminowa,
• wymaga wykonywania zadań domowych,
• posiada ustrukturyzowany charakter,
• opiera się na psychoedukacji,
• jest adresowana do osób, które nie odczuwają oporu, pracując nad sobą.

Terapia psychodynamiczna – jak Twoje relacje z dzieciństwa wpływają na obecne?

Sposób, w jaki kształtujemy relacje z innymi ludźmi i reagujemy na bieżące wydarzenia, nierzadko zależy od tego, czego doświadczyliśmy w dzieciństwie. Nieuświadomione motywy i wewnętrzne konflikty sprawiają, że czasem obieramy niewłaściwą drogę. Terapia psychodynamiczna czerpie z freudowskiej psychoanalizy. Opiera się na założeniu, że elementem uzdrawiającym jest relacja pacjent-terapeuta. 

W codziennym życiu stosujemy przeniesienie. Zdarza się, że nieświadomie w zachowaniu partnera czy szefa widzimy swojego rodzica. Reagujemy niczym dzieci, nie zdając sobie z tego sprawy. W terapii psychodynamicznej interesuje nas to, co nieuświadomione. Kiedy zachodzi regresja, czyli powrót do emocji z czasów dzieciństwa, możemy dostrzec, jak przenosimy pewne reakcje i zachowania. Bardzo często ujawnia się to w relacji z terapeutą. “Testujemy” go, celowo spóźniając się na sesje. Zdarza się, że złościmy się na niego, bo odnosimy wrażenie, że nas nie słucha. Jego zachowanie wzbudza w nas silne emocje, bo rodzice zwykle ignorowali nasze wypowiedzi. Sprawia to, że reagujemy przesadnie w wielu sytuacjach, gdy ktoś sprawia wrażenie zamyślonego.

Nasze zachowania są drobiazgowo analizowane przez terapeutę, który wyciąga z nich wnioski i dzieli się nimi poprzez informację zwrotną. Dla niektórych z nas to trudny moment, dlatego stawiamy opór i nie chcemy dopuścić do siebie prawdy. 

Reasumując:

• terapia psychodynamiczna z założenia jest długoterminowa,
• odbywa się raz lub dwa razy w tygodniu,
• nie ma ściśle określonej struktury w przeciwieństwie do poznawczo-behawioralnej,
• opiera się na relacji pacjent-terapeuta, do której czasem wkradają się przeniesienia.

Terapia psychoanalityczna – odkryj to, co drzemie w Twojej podświadomości

Terapia psychoanalityczna to najstarszy nurt, który zapoczątkował Zygmunt Freud. Od jego czasów została zmodyfikowana w niektórych obszarach. Opiera się jednak na tym samym założeniu co dawniej. Problemy, z którymi borykamy się na co dzień, wynikają z naszej podświadomości. Jako dzieci doświadczamy zarówno dobrych, jak i złych rzeczy. Chłoniemy pewne wzorce zachowań, nie zdając sobie z tego sprawy. Jeśli np. rodzic był bardzo krytyczny, możemy reagować złością i agresją, gdy ktoś zwróci nam uwagę. 

Terapia psychoanalityczna charakteryzuje się największą częstotliwością spotkań. Jednocześnie trwa najdłużej ze wszystkich. Odbywa się kilka razy w tygodniu o stałej porze i w tym samym miejscu. Psychoanalityk wsłuchuje się w pacjenta i zgłaszane przez niego trudności. Zwraca uwagę na jego sny i przejęzyczenia, ponieważ w nich bardzo często kryją się nasze ukryte motywy i konflikty wewnętrzne. 

Reasumując:

• terapia psychoanalityczna opiera się na regresji emocjonalnej, przeniesieniu i analizie snów oraz przejęzyczeń,
• jest długoterminowa,
• odbywa się kilka razy w tygodniu,
• pacjent decyduje o tym, o czym chce porozmawiać, terapeuta pełni rolę słuchacza.

Terapia systemowa – Pacjent Identyfikowany wskazuje na problemy całego systemu

Terapia systemowa sprawdza się przy problemach rodzinnych i w związku. Zakłada, że to nie Pacjent Identyfikowany ma problem, lecz wszyscy członkowie danej grupy. On tylko sygnalizuje pewne trudności i próbuje im przeciwdziałać na swój sposób. Np. dziecko celowo wagaruje, aby zwrócić uwagę matki i ją zaktywizować. Widzi, że dzieje się z nią coś niedobrego, bo coraz częściej nie wychodzi z łóżka. Gdy terapeuta dostrzeże u matki depresję, to jej leczenie przywraca równowagę w systemie. Znika powód wagarowania, a dziecko zaczyna uczęszczać na lekcje. 

Terapia systemowa wymaga zaangażowania i woli współpracy ze strony wszystkich członków danej grupy. Sesje odbywają się raz na 1-3 tygodnie. Wymagają obecności wszystkich członków rodziny/obojga partnerów.

Reasumując:

• terapia systemowa zakłada, że każdy z nas jest elementem większego systemu,
• zmiana w obrębie zachowań jednostki wpływa na cały system i pomaga uzyskać nowy punkt równowagi,
• odbywa się raz na 1-3 tygodnie,
• wymaga obecności wszystkich członków rodziny/obojga partnerów,
• może być krótkoterminowa, ale też trwać nieco dłużej.

 

Terapia humanistyczno-egzystencjalna – co blokuje Twój rozwój?

Terapia humanistyczno-egzystencjalna opiera na partnerskiej relacji klienta z terapeutą. Zakłada, że każdy z nas dąży do rozwoju i samorealizacji, ale niekiedy mierzy się z trudnościami. Wynikają one z ważnych potrzeb, które nie zostały zaspokojone. Np. osoba, której rodzice nie pozwalali na autonomię, może mieć problem z niezależnością i podejmowaniem samodzielnych decyzji.

 

Psychoterapia humanistyczno-egzystencjalna ma na celu wspomóc nasze działania w zakresie poznania własnej tożsamości, pragnień i wartości. Jednym z najbardziej znanych podejść jest Gestalt. Terapeuci, którzy specjalizują się w tym ujęciu, wykorzystują m.in. pracę z krzesłami. Perls, który stworzył terapię Gestalt, uważał, że wszyscy w naturalny sposób dążymy do homeostazy, czyli stanu wewnętrznej równowagi. Jeśli z jakiegoś powodu nie udaje nam się go uzyskać, bo np. dorastamy w przemocowym środowisku, pojawiają się różne zaburzenia i problemy psychiczne. 

 

Reasumując:

• terapia humanistyczno-egzystencjalna wspiera proces samorealizacji,
• pomaga uporać się z lękiem egzystencjalnym, który blokuje rozwój,
• opiera się na partnerskiej relacji z terapeutą.

 

Terapia integratywna – korzystanie z narzędzi z różnych nurtów

Niekiedy psychoterapeuta nie chce ograniczać się do jednego nurtu, bo widzi, że indywidualność pacjenta wymaga twórczego wykorzystania różnych narzędzi. Poznaje zatem założenia różnych szkół i stosowane przez nie metody pracy. Zazwyczaj 2 nurty traktuje jako wiodące, a pozostałe wykorzystuje, gdy uzna to za zasadne ze względu na problemy zgłaszane przez pacjenta. 

Reasumując: warto rozważyć terapię integratywną, gdy nie wiesz, jaki nurt jest adekwatny do zgłaszanych przez Ciebie trudności.

Wybór terapeuty/–ki – w czym specjalizuje się specjalista/ka?

Terapeuci specjalizują się nie tylko w określonych nurtach, ale też w zagadnieniach oraz w pracy indywidualnej/rodzinnej/grupowej. Upewnijmy się, że osoba, do której chcemy się zgłosić z prośbą o pomoc, może nam jej udzielić. Wyróżniamy:

• terapię uzależnień,
• terapię par,
• terapię rodzinną,
• terapię indywidualną,
• terapię grupową,
• terapię zaburzeń osobowości,
• terapię depresji,
• terapię zaburzeń lękowych,
• terapię zaburzeń odżywiania,
• terapię dla dorosłych,
• terapię dla dzieci i młodzieży.

Czym kierować się przy wyborze psychoterapeuty? Kwalifikacje i doświadczenie

Choć zawód psychoterapeuty wydaje się uregulowany przez polskie prawo, to jego zapisy często pozostają martwe. Warto zaznaczyć, że nie zostaje się nim od razu po ukończeniu studiów psychologicznych. 

Terapeutą może zostać magister psychologii, pedagogiki, socjologii, resocjalizacji i medycyny (psychiatra). W celu zdobycia prawa do wykonywania zawodu powinien ukończyć 4-letni kurs w profesjonalnej szkole psychoterapii i odbyć praktyki pod okiem bardziej doświadczonych specjalistów. Zazwyczaj przyszli terapeuci biorą udział w terapii własnej, aczkolwiek nie jest to wymagane przez ustawodawcę.

W praktyce gabinety psychoterapeutyczne otwierają osoby bez 4-letniego kursu psychoterapeutycznego, które też nie są w trakcie jego odbywania. Sprawdźmy, jakie kwalifikacje zdobył specjalista, do którego chcemy się zgłosić. Większość psychoterapeutów zamieszcza na swojej stronie internetowej dyplomy lub krótką informację o ukończonych studiach i szkoleniach. 

Psychoterapia stacjonarna czy online?

Zastanów się, czy wolisz uczęszczać na sesje do gabinetu psychoterapeuty, czy brać w nich udział za pośrednictwem internetu. Jedno i drugie rozwiązanie ma swoje zalety, które warto uwzględnić. Jeśli mieszkamy w małej miejscowości i dojazd do gabinetu rodzi trudności, to lepszym rozwiązaniem okaże się psychoterapia online. To rozwiązanie zapewnia nam większy komfort i poczucie bezpieczeństwa, gdyż pozostajemy w dobrze znanym sobie miejscu. 

Z kolei psychoterapia stacjonarna posiada tę przewagę, że mamy obok siebie żywego człowieka, lepiej widzimy swoje gesty i mowę ciała. Jednocześnie umożliwia pełną szczerość. W drugim pokoju nie ma rodziców czy partnera, więc mówimy o wszystkim, co czujemy. Jeśli doświadczamy przemocy domowej, to w grę wchodzi tylko psychoterapia stacjonarna, bo nasze mieszkanie nie jest wystarczająco bezpiecznym miejscem. Ponadto internet czasem wiesza się, co zakłóca przebieg sesji. Spotkania stacjonarne nie rodzą tego rodzaju niedogodności. 

Czy potrafisz nawiązać więź z terapeutą? Konsultacja psychologiczna

Do psychoterapii kwalifikuje nas specjalista, przeprowadzając wcześniej konsultację psychologiczną. Służy ona zapoznaniu, zarówno pacjent, jak i specjalista zyskuje szerszy ogląd sytuacji. Terapeuta stara się zrozumieć trudności klienta i ocenia, czy potrafi mu pomóc. Jeśli np. pracuje w nurcie poznawczo-behawioralnym, a pacjent potrzebuje terapii długoterminowej, to może skierować go do innego specjalisty. Klient z kolei weryfikuje, czy terapeuta wzbudza w nim zaufanie i czy odpowiada mu jego styl bycia. Jeśli uzna, że potrzebuje kogoś bardziej empatycznego/stanowczego, kontynuuje swoje poszukiwania. Konsultacja psychologiczna ma niezobowiązujący charakter. Pozwala uniknąć niedopasowania, które utrudnia nawiązanie więzi z terapeutą. 

Jeśli specjalista uzna, że potrafi nam pomóc, a nam odpowiada jego osoba, możemy zawrzeć kontrakt terapeutyczny. Określa on liczbę i częstotliwość spotkań, odpłatność za sesje i sposób odwoływania zaplanowanych wizyt.

Pamiętajmy, że psychoterapia okaże się skuteczna tylko wówczas, gdy zgłosimy się na nią dobrowolnie. Poza tym specjalista nie uzdrowi nas w cudowny sposób, jeśli nie zaangażujemy się w pracę własną. 

Bibliografia:

1. Beck J.S.; Terapia poznawczo-behawioralna. Podstawy i zagadnienia szczegółowe; Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2012
2. Grzesiuk L.; Psychoterapia: podręcznik akademicki; Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury, 2006
3. Heath G., Startup H.; Kreatywne metody w terapii schematów; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2023
4. Horney K.; Nowe drogi w psychoanalizie; Vis-a-Vis Etiuda, 2018
5. Kleinman P.; Psychologia. Przewodnik dla lubiących rozkminiać bez bólu; Wydawnictwo Zwierciadło, 2022