Momenty wspierające terapię – jak czerpać z nich poprzez uważność?
Nasze życie składa się nie tylko z przyjemnych, ale też z trudnych doświadczeń. Z wieloma z nich potrafimy uporać się samodzielnie. Niekiedy jednak ich ciężar przekracza posiadane zasoby. Decydujemy się wówczas na profesjonalną pomoc psychologiczną. Czym są momenty wspierające terapię i jak czerpać z nich poprzez uważność?
Jak traumatyczne zdarzenia i deprywacja emocjonalna pozostawiają ślad w psychice?
Szczególnie bolesne są niespodziewane zdarzenia, które pozostawały poza naszą kontrolą i stanowiły zagrożenie dla zdrowia czy życia. Gwałt, wypadek samochodowy, wykrycie guzka w piersi, pożar czy porzucenie przez rodziców – wszystko to sprzyja traumie. Badania psychologiczne wskazują na to, że największy wpływ na nasze życie mają sytuacje z dzieciństwa, których świadomie nie potrafimy przywołać z pamięci. Pozostają one głęboko zakorzenione w sieci neuronalnej i stanowią swoistą matrycę, z której korzystamy na co dzień. Zdarza się, że zawartość naszego “wewnętrznego oprogramowania” bardziej nam szkodzi, niż pomaga.
Psychoterapia jako sposób na podniesienie jakości życia
Psychoterapia pomaga nam dotrzeć do trudnych doświadczeń i je przepracować, aby trwale podnieść jakość życia. Niekiedy przybiera charakter krótkoterminowy (wsparcie przy zmianie pracy lub po narodzinach dziecka), a niekiedy długoterminowy (przemoc domowa, zaniedbywanie potrzeb w dzieciństwie). Konfrontacja z prawdą nie zawsze jest łatwa, przypomina bowiem o tym, o czym staraliśmy się zapomnieć, aby zniwelować ból. Potrzebujemy odpowiedniej motywacji, aby nie przerwać pracy nad sobą. Jakie wyróżniamy momenty wspierające terapię i jak częściej doświadczać ich poprzez uważność?
Psychoterapia i jej neurobiologiczne podstawy
Odkąd do korzystania z psychoterapii przyznają się znani aktorzy, piosenkarze, a nawet politycy, spoglądamy na nią jak na szansę. Sesje ze specjalistą dają nadzieję, że dotrzemy do źródeł zgłaszanych trudności i przepracujemy pewne dysfunkcyjne wzorce czy założenia. Spotkania przebiegają w różnych nurtach, które korzystają z odmiennych metod. Psychoterapia opiera się na stopniowym wygaszaniu obwodów, które odpowiadają za destrukcyjne myśli i zachowania. Jednocześnie są one zastępowane nowymi, bardziej wspierającymi połączeniami neuronalnymi.
Dlaczego psychoterapia jest skuteczna, niezależnie od wieku pacjenta?
Psychoterapia jest skuteczna przy pracy własnej pacjenta i zaangażowaniu, ponieważ nasz mózg pozostaje plastyczny przez całe życie. Oznacza to, że nawet 90-latek może stworzyć nowe połączenia synaptyczne i zredukować cierpienie, jakie płynie z utrwalonych wcześniej wzorców.
Mechanizm ochrony rodziców i konfrontacja z duchami przeszłości
Praca nad sobą nie jest łatwa, podczas niej często powracamy myślami do trudnych wydarzeń. Na naszej drodze staje m.in. mechanizm ochrony rodziców, przez który wierzymy, że mieliśmy szczęśliwe dzieciństwo, a nasi opiekunowie dobrze wywiązali się ze swojej roli. Przez lata wypieramy bolesne zdarzenia, które kładą się cieniem na idealnym obrazie rodziny, przez co te napierają jeszcze mocniej. Psychoterapia wymaga dużej pracy własnej i wysokiej motywacji. Specjalista tylko wykorzystuje odpowiednie narzędzia, aby ułatwić pacjentowi wgląd w jego przeżycia i pomóc mu w sformułowaniu odpowiednich wniosków. Jednocześnie wdraża elementy psychoedukacji, aby wytłumaczyć pewne zagadnienia. Terapia nie działa jak tabletka z antybiotykiem, dzięki której pozbywamy się bakterii chorobotwórczych odpowiedzialnych za anginę.
Momenty wspierające terapię – co warto o nich wiedzieć?
Poprawę jakości życia łatwiej uzyskać poprzez momenty wspierające terapię. Dodają one sił i motywacji do dalszej pracy nad sobą. Ich koncepcję stworzył Bruce Perry, znany amerykański psychiatra, który specjalizuje się w leczeniu traumy.
Perry uważa, że ludzki mózg, który przez lata był bombardowany przez informacje wspierające nieadaptacyjne wzorce myślowe i behawioralne, posiada utrwalone struktury neuronalne. Ich zmiana stanowi długotrwały proces, który warto rozpocząć od terapii sensorycznej. Oddziałuje ona na pień mózgu, czyli strukturę niższą. W miarę postępujących zmian przechodzi się do pracy z wyższymi strukturami mózgu, w tym odpowiedzialnymi za relacje międzyludzkie. W walce o poprawę jakości życia pomagają małe chwile szczęścia.
Jak uważność pomaga dostrzec małe chwile szczęścia?
Niestety, nie zawsze potrafimy dostrzec momenty wspierające terapię. Brakuje nam bowiem uważności. Nasz mózg przyzwyczaił się do ciągłego analizowania. Zaprząta go wiele myśli, niektóre wybiegają w przyszłość, inne natomiast koncentrują się na przeszłości. Nie umiemy żyć tu i teraz. Praktykując uważność, czyli nieoceniającą obserwację, możemy dostrzec i docenić małe chwile szczęścia.
Czym są momenty wspierające terapię z praktycznego punktu widzenia?
Co daje nam radość i namiastkę spełnienia?
- Dostrzeżenie życzliwości ze strony sprzedawcy w sklepie, który doradził nam tańszy sprzęt, kierując się jego parametrami i naszymi potrzebami.
- Taniec, który powoduje wyrzut endorfin i przyjemnie rozluźnia napięte ciało.
- Masaż, który uwalnia organizm od somatycznych oznak stresu, w tym rozluźnia mięśnie. Jednocześnie pozwala na obcowanie z ciepłym i bezpiecznym dotykiem.
- Muzyka, która daje przyjemność i uwrażliwia na piękno.
- Pozytywne relacje z ludźmi o bezpiecznym stylu przywiązania, którym możemy powierzyć swoje emocje i troski.
- Smaczny posiłek, który nie tylko syci, ale też stanowi ucztę dla podniebienia.
- Docenienie pięknego odcienia liści na drzewach i tego, jak współgra z nasyconymi barwami kwiatów.
- Spędzenie popołudnia w towarzystwie przyjaciółki na niespiesznej rozmowie, która nas wspiera i wzbogaca duchowo.
- Zauważenie, jak sukienka o unikatowym kroju komplementuje sylwetkę, podkreślając jej największe atuty.
Codzienne praktykowanie wdzięczności a uzupełnianie własnych zasobów
Małe chwile szczęścia znajdują się na wyciągnięcie ręki. Tylko od nas zależy, czy dostrzeżemy je za sprawą uważności, czy pozostaniemy na nie obojętni. Stwierdzono, że codzienne praktykowanie wdzięczności pozwala cieszyć się lepszym samopoczuciem i wyższym poziomem zadowolenia z życia. Zapisując w ładnym notatniku dobre rzeczy, które nas dziś spotkały, uzupełniamy swoje zasoby, których potrzebujemy do stawiania czoła codziennym wyzwaniom. Jednym z nich jest zaangażowanie w psychoterapię.
Bibliografia:
- de Barbaro N.; Przędza. W poszukiwaniu wewnętrznej wolności; Agora, 2023
- Flis J.; Co ze mną nie tak?; Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2023
- Harris R.; Zrozumieć ACT: terapia akceptacji i zaangażowania w praktyce; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2018
- Perry B.D., Hambrick E.P.; Reclaiming Children and Youth; Vol. 17(3), 2008, s.39-43
- Perry B.D., Winfrey O.; Co ci się przydarzyło? Rozmowy o traumie, odporności psychicznej i zdrowieniu; Agora, 2022